W obliczu trwającej wojny w Ukrainie Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej / Szef Obrony Cywilnej Kraju podejmuje szereg działań z zakresu ochrony ludności, w tym obrony cywilnej w oparciu o akty prawa krajowego i międzynarodowego.
Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, jako organ centralny administracji rządowej właściwy w sprawach organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego oraz ochrony przeciwpożarowej, pełni jednocześnie funkcję Szefa Obrony Cywilnej Kraju, który jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach obrony cywilnej. Połączenie tych kompetencji ma charakter szczególny, ponieważ rozszerza zakres działań możliwych do realizacji na rzecz ochrony ludności w ramach współpracy z organami administracji rządowej i organami samorządu terytorialnego, w tym także w zakresie realizacji zadań obrony cywilnej.
Należy podkreślić, że wszystkie zasoby, jakimi dysponuje Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej są jednocześnie zasobami Szefa Obrony Cywilnej Kraju (w tym również środki finansowe którymi dysponuje w ramach budżetów oraz środki przeznaczane na funkcjonowanie Ochotniczych Straży Pożarnych włączonych do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego są w rzeczywistości wykorzystywane na potrzeby ochrony ludności, w tym również obrony cywilnej). Zgodnie z nowym statutem i regulaminem Komendy Głównej PSP z 2021 r., wszystkie jej komórki organizacyjne realizują w zakresie swojego działania zadania pozostające we właściwości zarówno Komendanta Głównego PSP, jak i Szefa Obrony Cywilnej Kraju.
Ponadto w grudniu 2020 r. zatwierdzone zostały wytyczne Komendanta Głównego PSP i Szefa Obrony Cywilnej Kraju do działalności w dziedzinie ochrony ludności, ochrony przeciwpożarowej i obrony cywilnej na lata 2021 i 2022, których celem było m.in. wdrażanie postanowień dotyczących ochrony ludności przyjętych w Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 2020 r. ukierunkowanej na zredefiniowanie systemu ochrony ludności i obrony cywilnej oraz nadanie mu powszechnego charakteru, z położeniem nacisku na budowanie zdolności do stałej adaptacji systemu wobec zmieniających się wyzwań i zagrożeń.
Rząd Rzeczypospolitej Polskiej oraz Gabinet Ministrów Ukrainy, zamierzając przyczynić się do rozwijania wzajemnych stosunków w duchu Traktatu między Rzeczpospolitą Polską a Ukrainą o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy, sporządzonego w Warszawie (z dnia18 maja 1992 r.) podpisał w Warszawie 19 lipca 2002 r. Umowę między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Gabinetem Ministrów Ukrainy o współpracy i wzajemnej pomocy w dziedzinie zapobiegania katastrofom, klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym wydarzeniom oraz usuwania ich następstw.
Umowa weszła w życie 24 stycznia 2004 r. i stanowi podstawę prawną współpracy polsko-ukraińskiej w dziedzinie ratownictwa i ochrony ludności. W dokumencie położono nacisk na określenie zasad wzajemnego udzielania pomocy ratowniczej i humanitarnej. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczypospolitej Polskiej, wykonując przepis art. 3 ust. 3 Umowy, wskazał inne organy upoważnione do zwracania się o pomoc i przyjmowania wniosków o udzielenie pomocy od równorzędnych organów Ukrainy w zakresie wynikającym z powyższej Umowy. Na szczeblu krajowym jest to Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, a na szczeblu regionalnym: komendanci wojewódzcy i wojewodowie z Lublina i Rzeszowa.
Od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia dzisiejszego tj. 25 marca 2022 r. wg. stanu na godz. 15:00 w pomoc dla Ukrainy ze strony PSP zaangażowano siły i środki do wykonywania zadań humanitarnych wynikających z art. 61 Protokołów dodatkowych do Konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 r. (Dz. U. 1992.41.175), które ukierunkowano na pomoc:
- ludności, która dotarła na teren Polski. W ramach tej formy pomocy uczestniczyło 37 891 strażaków, pracowników PSP i strażaków OSP oraz 17 483 pojazdy. Realizowana pomoc dotyczyła transportu osób z punktów recepcyjnych do wskazanych miejsc na terenie Polski, do punktów szczepień, ośrodków zdrowia, a także przejazdy pomiędzy granicą państwa a przygranicznymi punktami recepcyjnymi oraz wyjazdy, gdzie jednostki ochrony przeciwpożarowej dostarczają lub transportują między punktami obsługującymi zbiórki żywności, ubrań i innych towarów, w tym medycznych.
- w zakresie dostarczania sprzętu pożarniczego dla ukraińskich strażaków. W ramach tej formy pomocy uczestniczyło 8 981 strażaków PSP i OSP oraz 4 098 pojazdów.
Łącznie pomocy humanitarnej udzielało 46 872 strażaków, pracowników PSP oraz strażaków OSP przy użyciu 21 581 pojazdów.
W tym miejscu należy podkreślić, że prace legislacyjne w obszarze ochrony ludności są w toku i podczas tych prac Komendant Główny PSP/Szef Obrony Cywilnej Kraju uwzględnia obecne doświadczenia wynikające z wojny na Ukrainie, w tym związane ze swoim zaangażowaniem w pomoc dla Ukrainy oraz ofiar konfliktu zbrojnego.
Opracowanie informacji: Biuro Ochrony Ludności wraz z Biurem Planowania Operacyjnego KGPSP
